Protestantse cultuur in Antwerpen

Home
Duitse protestanten
Vlaamsche kerk
Albert Schweitzer

Zowel in de 16de als in de 19de eeuw (onder Napoleon en later na de heropening van de haven) wordt de handelsmetropool Antwerpen gekenmerkt door een grote economische, sociale en multi-culturele activiteit, veroorzaakt door de aanwezigheid van talrijke internationale handelshuizen in de stad.

Gelooft u het niet? Gaat u eens kijken op het Schoonselhof, op park Y en Z1. Wie daar rondwandelt, bevindt zich eigenlijk op de oude begraafplaats van ‘het Kiel’, en wel op dat deel ervan dat voor de ‘niet-roomskatholieken’ was bestemd (bijgenaamd het “geuzenkerkhof”). De eeuwigdurende concessies van 'het Kiel' (gesloten eind jaren 1930) blijken voor een heel groot deel van Duitse families te zijn die in Antwerpen waren gesettled, soms al vele generaties; we lezen namen als Bunge, Havenith, Osterrieth, Von der Becke. Velen van hen waren protestants ("Evangelisch" is dat in het Duits). Er ligt zelfs een dominee (pastor) begraven: Pfarrer Johannes Seitz, overleden in 1899, bij leven verantwoordelijk voor de Franstalige en Duitstalige erediensten in de kerk aan de Lange Winkelstraat [meer info in het boek van Anne-Mie Havermans, SCHOONSELHOF NU! - Een eigentijdse visie op de Antwerpse necropool - boekbespreking en nog wat extra's]. Of laat u gezeggen door stadsbibliothecaris Lode Baekelmans, die - zelf reeds hoogedaagd - in 1958 het toenmalige Antwerpen vergeleek met dat van voor 1914. Het opvallendste verschil was dat in zijn herinnering Antwerpen voor de Eerste Wereldoorlog een veel sterker kosmopolitisch karakter had dan in de jaren vijftig. Hij schetst het open klimaat in Antwerpen voor 1914 alsvolgt: "Leven en laten leven was de leuze voor de kinderen van de rijke, de welvarende stad, waar Chinees en Neger, Griek en Noor, kinderen van overal welkom waren. Welkom vreemdeling !" (L. Baekelmans, Antwerpen vóór 1914 ('s Gravenhage, 1958), p. 6; geciteerd door Antoon Vrints, "De KLIPPEN DES NATIONALISMUS, de Eerste Wereldoorlog en de ondergang van de Duitse kolonie in Antwerpen", BEG-CHTP n° 10 / 2002, 7-41. Zéééér leerrijk artikel.)

Via deze website wordt materiaal (ook veel uit archieven, met foto's) hierrond verzameld en gepresenteerd. Hier vindt u info over de tweede Duitse kerk van Antwerpen, de Christuskirche (1893 - arch. Jos. Hertogs // gesloopt in 1978). Ook de geschiedenis van de Vlaamsche kerk wordt hier beschreven vanuit de archieven (ik was daar vanaf 1986-2006 predikant, vandaar). We hopen later nog de hoofdlijn van de geschiedenis van het protestantisme in Antwerpen toe te voegen, m.n. het verhaal van de "Brabantsche Olijfberg" (deze link verwijst u naar de website van die kerk)

Tenslotte: Op 28 mei 2014 werd de Protestantse Cultuurkring Antwerpen vzw effectief opgericht, nadat ze als feitelijke vereniging reeds enige tijd een sluimerend bestaan had geleid. De publicatie in het Staatsblad volgde op 2 juni. In artikel 2 van de statuten is het doel van de vereniging alsvolgt verwoord: Art. 2. De vereniging stelt zich tot doel het historisch en cultureel erfgoed verbonden met de geschiedenis van de protestantse kerken in de provincie Antwerpen te bewaren, te documenteren, te valoriseren en eventueel te dien einde te verwerven. De actieradius betreft zowel materieel als immaterieel erfgoed. (zie verder www.procant.be) Waarom zo'n vereniging ? Omdat het nodig is. Erfgoed dat niet bewust wordt bewaard en gevaloriseerd verdwijnt vanzelf. En Antwerpen en het Protestantisme hebben heel wat met elkaar te stellen gehad. Daar zijn dus sporen genoeg van.

reacties en contact: dick[at]wursten.be

P.S. Een vorige website was gevestigd op de naam van Albert Schweitzer. Vandaar dat u ook een artikel over hem hier aantreft. Hij verbond cultuur (m.n. muziek) met het mens-zijn en heeft ook gepoogd het begrip godsdienst te humaniseren met zijn oproep om de 'Eerbied voor het Leven' als perspectief te nemen voor iedere ethische reflecite ("ik ben leven dat leven wil temidden van leven dat - net als ik - leven wil temidden van..." ) Op uitnodiging van de Duitse cultuurkring rond de nu verdwenen Christuskirche heeft hij in zijn jonge jaren een concert gegeven op het Walcker-orgel aldaar (1 november 1904)...

 Duitse protestanten Vlaamsche kerk Albert Schweitzer